Ik hoor geen kleur - een podcast over hoe Zwarte muziek wordt witgewassen

De 11 bekendste films en documentaires over het Nederlandse slavernijverleden in Suriname en op Curaçao die je zou moeten hebben gezien. 

Opvallend in het rijtje van de Surinaamse filmmakers zijn:

• Frank Zichem - Katibo Ye Ye en Wij Slaven van Suriname Anton de Kom,
• Ida Does - Drie vrouwen en Nieuw licht: Het Rijksmuseum en de slavernij,
• Vincent Soekra - Erfenis van Slavernij.

Ook opvallend is de NTR TV-serie 'De Slavernij uit 2004'. Deze serie had hoge kijkcijfers en was bedoeld om het Nederlandse publiek kennis te laten maken met de Nederlandse slavernijgeschiedenis. Maar er ontstond een kleine rel rondom de serie.

1. 100 jaar afschaffing slavernij in Suriname - Keti Koti (1963)

Je moet deze documentaire in de context zien van 1963. Hoewel het 'stapje
omhoog' springlevend zal zijn geweest in die tijd, is ook de vastberadenheid
om 1 juli te vieren springlevend.  

 

2. Katibo Ye Ye (2003)

Katibo Yeye is een film van Frank Zichem uit 2003. Katibo betekent in het Papiments 'slaaf'' en yeye betekent in het Surinaams 'geest'. 

Een documentaire waarin de in Suriname geboren, in Nederland wonende Clarence Breeveld de plekken wil bezoeken waar zijn voorouders als slaven werden verhandeld. De documentaire speelt zich af in Ghana en Suriname.

In een van zijn ontmoetingen spreekt Breedveld een man die het verhaal van zijn grootvader die is weggevoerd nog kent. In een lied wordt deze geschiedenis met emotie levend gehouden. 

In de clip bezoekt Breedveld de Ashanti-koning met een vraag over de rol van de Ashanti in  het slavernijverleden. Hij krijgt te horen dat hij de feiten niet kent. Een geladen Frank Zichem mengt zich in het gesprek.

De volledige documentaire is te zien op Vimeo

3. Erfenis van Slavernij (2004)

De focus van de documentaire 'De erfenis van slavernij' (2003-2004) ligt voornamelijk op Zwarte vrouwen die een cruciale rol hebben gespeeld bij het behouden van de verhalen over de slavernij op de Antillen, Aruba en Suriname.

De documentaire belicht thema's als verzet, lijden, het leven op plantages, straffen en het verzet van de Surinaamse Marrons.  Maar ook over hoe Zwart en Wit denken over het herdenken van de slavernij. Het verschil is groot.  

De documentaire is geproduceerd door Vincent Soekra van Migranten Televisie Amsterdam en werd uitgebracht in 2002, tegelijkertijd met de onthulling van het nationaal monument ter herdenking van de slavernij.

In de clip wordt het verhaal vertelt van het geweld en het misbruik door de plantage-eigenaren waar tot slaaf gemaakte vrouwen mee te maken kregen.

De volledige documentaire is te zien op YouTube, verdeeld over 19 video's (helemaal onderaan)

4. Wij Slaven van Suriname Anton de Kom (2009)

Deze documentaire van Frank Zichem gaat over de Surinaamse vechter voor vakbondsrechten, mensenrechtenactivist en antifascist Anton de Kom (1898-1945). De Kom streed voor het zelfrespect van Surinamers en vocht tegen de trauma’s die hij opliep als kind van een ex-slaaf.

Hij was actief in de antikoloniale beweging en ging na zijn gedwongen emigratie naar Nederland in het verzet in ‘40-‘45. Aan de hand van het levensverhaal van Anton de Kom, met behulp van onder meer gesprekken met zijn kinderen, wordt een belangrijk deel van de geschiedenis van Suriname verteld, zo staat erin de beschrijving.

De eerste YouTubeclip begint met het verhaal van een vrouw die vertelt over het seksueel geweld van plantage-eigenaren. De woede is voelbaar.

 

Zie 6-delige serie op YouTube

5. De Slavernij (2011)

De Slavernij is 5-delige  Nederlandse documentaireserie van de NTR uit 2011, die werd uitgezonden op Nederlandse televisie. De serie gaat over het Nederlandse slavernijverleden en de bredere context van slavernij als fenomeen in het verleden, maar ook in het heden. De serie werd in 2013 opnieuw uitgezonden.

Vooral de bredere context waarin slavernij werd geplaatst maakte de serie controversieel. De relativering viel bij sommige Surinamers niet in goede aarde. Het thema in het eerste deel, genaamd 'Slavernij is van alle tijden', zorgde voor de ontploffing.

Deel 1 - Een wereld vol slaven 

 
De serie is te zien bij NPO start

In het discussie-programma van Anil Ramdas ging historicus en schrijver Sandew Hira in discussie met een van de belangrijkste adviseurs van de serie. Lees Hira's kritiek in Keiharde discussie na tv-serie “De slavernij”.

Zie ook de discussie in de Vereniging Ons Suriname

 6. Hoe Duur was de Suiker (2013)

'Hoe duur was de suiker,' is een Nederlandse film (2013) en miniserie (2014) over de vroegere slavernij in de voormalige Nederlandse kolonie Suriname. Het verhaal is gebaseerd op de gelijknamige roman van Cynthia McLeod.

 

Het verhaal speelt zich af tijdens de slavernij en daarom zijn in de film ook de wreedheden verwerkt. Maar in de film staat vooral het leven van de rijke plantersfamilie centraal.

De film is the huren en te kopen op YouTube

7. Drie vrouwen (2018)

Drie vrouwen bepleiten, elk op eigen wijze, een waardige erkenning van het Nederlands slavernijverleden. 

In de documentaire wordt een nazaat van een plantage-eigenaar geconfronteerd met het slavernijverleden van zijn familie en het geld wat ermee verdiend werd, erg onder de indruk is hij niet.

De documentaire is te zien op 2doc

8. Sporen van slavernij (2018)

Een 5-delige serie van het project Mapping Slavery.  Sporen van slavernij is een serie die locaties opspoort die direct verbonden zijn met het Nederlandse slavernijverleden. Maar de serie gaat ook over Zwarte mensen die tijde van slavernij in Nederland woonde en over personen die in verzet kwamen in Nederland, zoals de tot slaaf gemaakte Virginie van Gameren.

Deel 1 Slavernij erfgoed in Nederland

De hele serie is te zien op YouTube.

9. Tula the Revolt (2019)

Tula The Revolt is een waargebeurd verhaal over onderdrukking, wanhoop en verraad. De film is uitgebracht in 2019.

 

Tula bestaat voor een groot deel uit een Engelstalige cast, waaronder de beroemde Amerikaanse acteur Danny Glover. Het is het verhaal van de opstand van de tot slaaf gemaakten mannen en vrouwen in 1795 op Curaçao die geleid werd door Tula. 

 

 Op Curaçao wordt daarom Tuladag gevierd, de dag van de opstand op 17 augustus.

De film is the huren en te kopen op YouTube

10. Geboeid naar terug Plantage (2020)

In de beschrijving staat: 'In het nieuwe tv-programma ‘Geboeid, terug naar de plantage’ gaat politieman, docent en ‘Jonge ambtenaar van het jaar 2018’ Dwight van van de Vijver op zoek naar zijn voorouders en familiegeschiedenis. Het televisieprogramma is een ontdekkingsreis door het slavernijverleden. Dwight wordt nog dagelijks geconfronteerd met zijn roots. Het extra woordje ‘van’ in zijn achternaam is een stille getuige van het feit dat zijn voorouders ‘bezit’ waren van Plantagehouder van de Vijver.'

De aanleiding was de openbare toegankelijkheid van de Surinaamse slavenregisters.

De hele 4-delige serie is zien bij de EO

11. Nieuw licht: Het Rijksmuseum en de slavernij (2021)

Voor het eerst in de geschiedenis van het museum maakte het Rijksmuseum een tentoonstelling over de slavernij en de koloniale geschiedenis van Nederland. De Nederlands-Surinaamse regisseuse Ida Does heeft daar een film over gemaakt:  Nieuw licht: Het Rijksmuseum en de slavernij. 

In de film is onder meer de overpeinzing te zien van een museummedewerker, die jarenlang iedere dag langs een beroemd schilderij liep, maar niet de zwarte jongen in het schilderij zag.  En ze blijkt niet enige te zijn.

Zie de volledige serie bij 2doc